OSNOVE I REGULATIVE ZA KORIŠĆENJE PRIRODNIH MATERIJALA U GRAĐEVINSKOM SEKTORU

Evropska unija uspostavila je jasan pravno obavezujući okvir za postizanje ciljeva Pariskog sporazuma iz 2015. godine, a uspostavljeni su i ambiciozni ciljevi za 2030. godinu u pogledu obnovljivih izvora energije, energetske efikasnosti i smanjenja emisija gasova sa efektom staklene bašte. Evropski zeleni dogovor (EU Green Deal), kroz strateški cilj “Spremni za 55%” (Fit to 55%) predstavlja deo strategije održivog razvoja EU za 21. vek (Agenda 2030) i prvenstveno se bavi pitanjima životne sredine i klimatskih promena – kako razvijati privredu EU bez ubrzavanja klimatskih promena. Evropska komisija ovu strategiju definiše kao novu strategiju rasta sa ciljem da se EU transformiše u pravedno i bogato društvo, sa modernom i konkurentnom ekonomijom koja efikasno koristi resurse, uz neto emisije gasova sa efektom staklene bašte ravnim nuli do 2050. godine, i ekonomski rast koji je odvojen od eksploatacije resursa.

Shodno činjenici da sektor zgradarastva emituje 40% svih emisija gasova sa efektom staklene bašte, od kojih 29% nastaje korišćenjem energije za zagrevanje i hlađenje objekata (operativne emisije) a preostalih 11% nastaju tokom životnog ciklusa objekata, od ekstrakcije i proizvodnje materijala,  gradnje i sve do rušenja (ugrađene emisije), veoma su bitne aktivnosti koje će doprineti uvećanju energetske efikasnosti objekata. Prema Evropskom zelenom dogovoru, sve nove javne zgrade od 2028. godine i sve nove ostale zgrade od 2030. godine moraju imati nultu vrednost emisija, dok sve postojeće stambene zgrade do 2033. godine moraju dostići stepen “D” energetske efikasnosti. Emisije gasova sa efektom staklene bašte će morati da budu preciznije predviđene i procenjene korišćenjem analize životnog ciklusa (LCA) bilo koje buduće zgrade. Od proizvođača će se tražiti da naznače koliko je „ugljenični otisak“ svakog građevinskog proizvoda povoljniji od konvencionalnog proizvoda.

Problem klimatskih promena takođe zahteva ubrzanu izmenu i usklađivanje propisa koji se odnose na proizvodnju i upotrebu građevinskog materijala, jer svakodnevne inovacije u ovoj oblasti višestruko prevazilaze postojeća zakonska rešenja i predstavljaju prepreku razvoju inovativnih rešenja.

ZELENA GRADNJA je u velikoj ekspanziji, stoga postoji potreba za inovativnim građevinskim materijalima čija proizvodnja i primena zahtevaju minimalnu emisiju CO2. Brojni zdravstveni problemi (alergije, astma) izazvali su sve veći interes za korišćenje prirodnih građevinskih materijala za izgradnju stambenih i rekreativnih objekata (eko-turizam).

U Republici Srbiji još uvek je na snazi zakonska regulativa u pogledu izgradnje i proizvodnje građevinskog materijala stara nekoliko decenija, a tema niskougljičnih materijala je tek nedavno postala aktuelna u Evropi i svetu, dok se u Srbiji veoma malo pominje. Najvažniji pravni akt koji reguliše ovu oblast je ZAKON O GRAĐEVINSKIM MATERIJALIMA („Službeni glasnik RS“, br. 83/2018). Ovim zakonom uređuju se uslovi za stavljanje u promet,  sastavljanje deklaracije o svojstvima i usaglašenosti građevinskih proizvoda, obaveze privrednih subjekata, tehnički propisi za građevinske proizvode i tehničke specifikacije Srbije, pojednostavljene procedure, tela za tehničko ocenjivanje, tela za ocenjivanje i proveru postojanosti performansi građevinskih proizvoda, validnost dokumenata o sprovedenom ocenjivanju i proveri kontinuiteta performansi građevinskih proizvoda i znakova usaglašenosti izdatih u inostranstvu i druga pitanja od značaja za oblast građevinskih proizvoda.

Stavom 3. člana 3. ovog zakona definisano je da se zakon primenjuje na „prefabrikovani beton/laki/autoklavirani ćelijskibetonski proizvod” kojima se može podvrgnuti proizvod napravljen i delom od prirodnih materijala. Preduslov za stavljanje građevinskog proizvoda na tržište je ispunjavanje tehničkih uslova iz srpske tehničke specifikacije ili tehničkog propisa.

„Laki betoni“, „BioBetoni”, “Niskokarbonski materijali”, predstavljaju sinonime za meterijale u kojima je agregat zamenjen nekim prirodnim, najčešće biljnim, materijalom (konopljom, miskantusom, trskom i sl.). Ovaj materijal nije obuhvaćen ili nije u potpunosti obuhvaćen usaglašenim standardom, tehničkim propisom ili srpskim standardima čije se performanse u pogledu njegovih bitnih karakteristika ne mogu u potpunosti oceniti. Na nivou Srbije u ovoj oblasti bilo bi neophodno da se formira telo za tehničko ocenjivanje koje izrađuje dokument o proceni, uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove građevinarstva, pošto ova vrsta građevinskog proizvoda ne spada u delokrug nijednog postojećeg usaglašenog standarda, tehnički propis ili srpski standard.

U cilju adekvatne primene Zakona o građevinskom materijalu, usvojen je deo potrebnih podzakonskih akata:

1) PRAVILNIK O NAČINU SPROVOĐENJA, VREDNOVANJA I VERIFIKACIJE TRAJNE PERFORMANSE GRAĐEVINSKIH PROIZVODA („Službeni glasnik RS“, br. 59/2019)

2) PRAVILNIK O OBLIKU I SADRŽINI SRPSKE TEHNIČKE OCENE („Službeni glasnik RS“, br.78/2019)

3) ZAKON O GRAĐEVINSKIM MATERIJALIMA i ZAKON O PLANIRANJU I GRAĐEVINARSTVU („Službeni glasnik RS“, br. 72/2009, 81/2009 – izm., 64/2010 – Odluka SAD, 24/2011, 121/2012, 13 – odluka SAD, 50/2013 – odluka SAD, 98/2013 – odluka SAD, 132/2014, 145/2014, 83/2018, 31/2019 i 37/2019 – drugi zakon) koji direktno ili indirektno uređuju okruženje za proizvodnju i upotrebu “BioBetona”.

4) ZAKON O ENERGETSKOJ EFIKASNOSTI („Službeni glasnik RS”, br. 25/2013) i PRAVILNIK O ENERGETSKOJ EFIKASNOSTI ZGRADA („Sl. RS“, broj 61/2011) takođe su deo zakonske regulative relevantne za ove materijale, imajući u vidu da su jedna od glavnih prednosti „BioBetona” njegova svojstva toplotne provodljivosti.

Sa zakonodavne tačke gledišta EU, glavni alat za poboljšanje energetske efikasnosti je Evropska direktiva o energetskim performansama zgrada (EPBD preinačena Direktiva 2010/31/EC). Principi i okvir LCA definisani su u ISO14040, dok ISO14044 opisuje relevantne zahteve i smernice. Pored toga, ISO14025 propisuje principe i procedure Izjave o zaštiti životne sredine (EPD).

Ove aktivnosti deo su EKO-SISTEM programa koji sprovode Mladi istraživači Srbije uz podršku Švedske.

#poglavlje27 #mladiistrazivacisrbije #ekosistemprogram